فرزاد نظری

جام زرین پاییزه (Sternbergia lutea) یکی از سوخوارهای زینتی شگفت آور از تیره نرگس سانان در ایران می باشد که پتانسیل های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد. درک و کنترل خواب و بررسی نیازهای دمایی و نوری این گیاه، جهت کشت و امکان تجاری سازی آن ضروری می باشد. بنابراین در این پژوهش اثر دما و طول روز در دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی بر صفات فیزیولوژیکی سوخ و نیز ویژگی های رویشی و زایشی بوته آن بررسی شد. در آزمایش اول اثر دما در 3 سطح (5، 15 و 25 درجه سلسیوس) بر ویژگی های فیزیولوژیکی نوع اندام سوخ در 3 سطح (فلس، جوانه مرکزی و صفحه پایگاهی) با 3 تکرار بررسی شد. نتایج نشان داد که با کاهش دما، مقدار کربوهیدرات های محلول کل و پرولین در فلس سوخ افزایش یافت. آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز در دمای 15 درجه سلسیوس دارای فعالیت بالایی بوده و مقدار پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدئید در صفحه پایگاهی سوخ های تیمار شده با دمای 5 درجه سلسیوس نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود. در آزمایش دوم اثر دما در 3 سطح (5، 15، 25 درجه سلسیوس) و طول روز در 3 سطح (روز کوتاه، خنثی و بلند) بر ویژگی های رویشی و زایشی با 5 تکرار بررسی گردید. بر اساس نتایج آزمایش تعداد، وزن تر و خشک برگ و ارتفاع بوته در سوخ های تیمار شده با دمای 15 درجه سلسیوس و دو طول روز کوتاه و خنثی افزایش یافت. دمای 5 و 15 درجه سلسیوس به ترتیب سبب تاخیر و تسریع در گلدهی شدند. بیشترین درصد گلدهی (70 درصد) نیز مربوط به دمای 15 درجه سلسیوس و طول روز خنثی بود. به نظر می رسد که دمای 5 درجه سلسیوس به عنوان یک تنش عمل کرده و با طولانی کردن دوره خواب سوخ و یا جلوگیری از تغییرات فیزیولوژیکی آن مانع از رشد طبیعی گیاهان شده است. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که سوخ جام زرین پاییزه برای تحریک گلدهی نیاز به دمای خیلی پایین ندارد و رشد و گلدهی آن خیلی تحت تاثیر طول روز قرار نگرفت. با این وجود، طول روزهای کوتاه و خنثی سبب بهبود بسیاری از ویژگی های رویشی و زایشی این گیاه نسبت به طول روز بلند شدند. به طور کلی طبق نتایج به دست آمده دمای 15 درجه سلسیوس و طول روز خنثی جهت رفع خواب سوخ و نیز رشد و گلدهی آن توصیه می شود