فرزاد نظری

بنفشه یکی از پرکاربردترین گلهای فصل خنک در سراسر دنیا است که به دلیل تحمل بالای آن به دماهای پایین، گزینه مناسبی برای کشت در پاییز و زمستان می‌باشد. به طور معمول، بذر بنفشه در اواسط تابستان کشت شده و نشاها اوایل پاییز برای انتقال به فضای سبز آماده می‌شوند. چنانچه بذر آن جهت تولید نشا، در اواسط تابستان در هوای آزاد کشت شود به‌منظور جلوگیری از تابش شدید آفتاب و کاهش اثرات نامناسب گرما بر رشد آن سایه‌دهی نیاز دارد. به همین دلیل، این پژوهش در دو بخش جداگانه انجام شد. ابتدا اثر سطوح مختلف سایه‌دهی با استفاده از توری سایه‌بان سبز رنگ بر ویژگی‌های رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نشاء دو رقم بنفشه هیبریدSwiss Giant Rhinegold (گل‌ زرد) و Swiss Giant Alpenglow (گل‌ قرمز) بررسی شد. سپس در بخش دوم با انتقال نشاهای تولید شده به باغچه، ویژگی‌های رویشی و زایشی بوته‌های حاصله از آنها در زمان گل‌دهی کامل ارزیابی شد. هر دو بخش پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور شدت سایه‌دهی توری (30، 50 و 80 درصد سایه‌دهی) همراه با شاهد (بدون سایه‌دهی) در دو رقم و در مجموع با 8 تیمار انجام شد. نتایج بخش اول نشان داد که استفاده از توری سایه‌بان، به‌ویژه توری 30 درصد، به طور کلی اثرات مثبتی بر ویژگی‌های مورد بررسی داشت. بیشترین ارتفاع نشاء، تعداد برگ، وزن تر و خشک شاخساره و نیز وزن خشک و حجم ریشه در هر دو رقم با کاربرد توری سایه‌بان 30 درصد به دست آمد. توری‌های 30 و 50 درصد، محتوی نسبی آب برگ را به طور معنی‌داری افزایش دادند و بیشترین مقدار این صفت در هر دو رقم در نشاهای تولید شده زیر توری سایه‌بان 30 درصد به دست آمد. استفاده از توری سایه‌بان سبب افزایش پایداری غشاء یاخته‌ای در هر دو رقم شد. رقم با گل زرد دارای مقدار کلروفیل برگ بیشتری در مقایسه با رقم گل قرمز بود و توری 30 درصد در رقم گل قرمز باعث کاهش معنی‌دار کلروفیل شد. استفاده از توری سایه‌بان اثر معنی‌داری بر مقدار کاروتنوئید برگ نداشت. مقدار کربوهیدارت‌ها در رقم با گل زرد بیشتر از گل قرمز بود و استفاده از توری سایه‌بان سبب کاهش معنی‌دار مقدار کربوهیدارت‌های محلول کل شد. استفاده از توری سبب کاهش معنی‌دار در مقدار پروتئین‌های محلول کل در رقم گل قرمز شد. بیشترین مقدار پرولین برگ، پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدهید در نشاهای رشد یافته بدون توری سایه‌بان به دست آمد و کمترین مقدار پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدهید در هر دو رقم در گیاهان رشد یافته زیر توری 30 درصد مشاهده شد. گیاهان رشد یافته بدون توری دارای بیشترین مقدار فعالیت آنزیم‌های پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز بودند. نتایج بخش دوم نشان داد که نشاهای تولید شده زیر توری سایه‌بان 30 درصد از نظر تعداد شاخه اصلی، تعداد گل، وزن تر و خشک گل، شاخساره و ریشه در مقایسه با تیمارهای دیگر برتری داشتند. به طور کلی، استفاده از توری سایه‌بان، به‌ویژه با سطح سایه‌دهی 30 درصد، می‌تواند با کاهش ملایم شدت نور، از تنش نوری جلوگیری کرد و شرایط بهینه برای فتوسنتز و رشد اولیه ریشه و شاخساره فراهم نماید. این توری با کاهش تنش‌های محیطی، باعث افزایش محتوی نسبی آب برگ، پایداری غشاء یاخته‌ای، وزن تر و خشک ریشه و شاخساره و همچنین تنظیم فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی می‌شود. در نهایت با تولید نشاهای با کیفیت مناسب توسط این نوع توری و کشت آنها در فضای سبز، استقرار بهتری خواهند داشت و به دنبال آن رشد و گل‌دهی آنها مناسب خواهد بود.