به منظور بررسی و تحلیل تغییرپذیری مکانی و زمانی آلاینده های هوا در مناطق شهری و صنعتی و به طورکلی نیاز به ایستگاه های مختلف سنجش آلودگی هوا می باشد. در این تحقیق برای تحلیل و بررسی تغییرات مکانی و زمانی آلاینده های موردبررسی، از داده های آلودگی هوا که به صورت ساعتی در ایستگاه های موردبررسی نمونه برداری شده است، استفاده شده است. داده های نمونه برداری شده شامل پارامترهای آلاینده هوا نظیرCO، NO2 و SO2 و O3 می باشد که واحد تمام آلاینده ها ppm می باشد. داده های موردنیاز شامل دو گروه می باشد: گروه اول داده های آلاینده های هوا که مربوط به ایستگاه های سنجش شهرهای موردمطالعه می باشند و گروه دوم شامل اطلاعات و داده های جغرافیایی هستند. عوامل آلاینده شامل CO ، NO3 ، SO2 و O3 طی سال های 2018 و 2019 آماده سازی و وارد پایگاه داده شده و با استفاده از GIS به صورت ماهانه و سالانه مورد ارزیابی قرار می گیرند. برای سنجش وضعیت آلودگی هوا ابتدا داده های خام برداشت شده توسط اداره کنترل کیفیت هوای شهرهای موردمطالعه که به صورت ساعتی ثبت شده بود، اخذ گردید و به صورت میانگین روزانه درآمده و سپس تبدیل به میانگین ماهیانه و سالیانه شده است. برای تبدیل داده های آلاینده های مذکور بایستی این داده ها که با فرمت اکسل و ورد اخذ شده بود تبدیل به شیپ فایل شود. این کار با وارد کردن مختصات جغرافیایی ایستگاه های سنجش در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی ArcGIS (10.7) و الصاق کردن داده های توصیفی هر ایستگاه شامل میانگین غلظت ماهیانه و سالیانه آلاینده های CO، NO3 و SO2 و O3 برای دو سال متوالی 2018 و 2019 صورت گرفت. در مراحل بعدی با انتخاب روش مناسب درون یابی از بین روش های مختلف اقدام به مدل سازی پراکنش این آلاینده های در محدوده شهرهای دهوک و اربیل شد. مدل سازی برای هر ماه و هر سال برای هرکدام از این دو استان انجام شد به طوری که برای دهوک در سال 2018، 13 نقشه پراکنش برای هرکدام از آلاینده ها که مجموعا 52 نقشه خواهد شد، مدل سازی شده است. این مدل سازی ها الگوی پراکنش این آلاینده-ها را در شهر های مذکور نشان می دهد. نتایج نشان داد که غلظت آلاینده مونوکسید کربن در شهر اربیل در سال 2019 نسبت به سال 2018 کاهش پیدا کرده است. الگوی پراکنش آلاینده NO3 در شهر دهوک از سال 2018 به 2019 تغییر کرده و به مناطق غربی تمایل دارد. بدین معنی که تمرکز غلظت آلاینده ها در غرب منطقه بیشتر است. غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد در شهر دهوک در سال 2019 در ایستگاه سه افزایش و در ایستگاه یک و دو کاهش پیدا کرده است. الگوی پراکنش آلاینده SO2 در شهر دهوک در دو سال مشابه بوده و فقط در غلظت آلاینده تغییرات اندکی ایجادشده است. الگوی پراکنش آلاینده O3 در دو سال 2018-2019 برای شهر دهوک الگوی مشابهی را پیروی کرده و در سال 2018 غلظت در غرب کمتر از سال 2019 می-باشد. غلظت آلاینده مونوکسید کربن در ایستگاه های شهر دهوک بیشتر از ایستگاه های شهر اربیل می باشد. غلظت آلاینده NO3 در دو شهر اربیل و دهوک در ایستگاه های شهر دهوک بیشتر از ایستگاه های شهر اربیل می باشد. غلظت آلاینده مونوکسید کربن در ایستگاه های شهر اربیل بیشتر از ایستگاه های شهر دهوک می باشد.
