بختیار محمدی

گرمایش جهانی موجب فراوانی و شدت در رویدادهای فرین جوی شده است. این تغییرات، پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد. افزایش رویدادهای فرین جوی یکی از مهمترین اثر گرمایش جهانی است. هدف این پژوهش آگاهی از روند رخداد رویدادهای فرین اقلیمی(خشکسالی، امواج سرما، امواج گرما، طوفان‌های تندری، بارش‌های سنگین) در استان کردستان است. برای انجام این کار، داده‎های مربوط به متغیرهای بارش روزانه، دمای روزانه، سرعت باد و طوفان‌های تندری 7 ایستگاه همدید و اقلیمی کردستان از 1961 تا 2020 از سازمان هواشناسی کشور تهیه گردید. با استفاده از روش‎های آماری(تحلیل رگرسیون و آزمون ناپارامتری من- کندال) روند رویدادهای فرین اقلیمی در سطح اطمینان 99 و 95 درصد مطالعه شد. همچنین براساس آزمون برآورد کننده شیب سن نیز، مقدار تغییر هر کدام از آنها نیز در طول زمان مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر این در بخش مطالعه سینوپتیک نیز هر کدام از رویدادهای فرین اقلیمی به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش سینوپتیک از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد. در واقع با انتخاب نمونه‌هایی از این رویدادها و ترسیم نقشه‌های همدید هوا در ترازهای مختلف تلاش شد که علل و سازوکار ایجاد آنها مشخص شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در همه ایستگاه‌های مورد مطالعه، احتمال شرطی و احتمال اقلیمی دوره‌هـای خشک بیشتر از دوره‌های‌تر می‌بـاشد، همچـنین دوره‌های تر کوتاه مدت در تمام ایستگاه‌ها و فصول مورد مطالعه از بیشترین فراوانی برخوردارند و بتدریج با طولانی شدن دوره‌های تر از تعداد فراوانی این دوره‌ها کاسته می‌شود و دوره برگشت دوره‌های تر طولانی تر از دوره برگشت دوره‌های خشک می‌باشد.نتایج نشان داد در سطح زمین، پرفشار قوی در شمال دریاچه آرال و دریای خزر مشاهده می‎شود که زبانه‎های این پرفشار سرد به شمال ایران گسترش یافته است و خط فشار 1007 هکتوپاسکال بر روی شهر کردستان قرار گرفته است. به نظر می‎رسد ورود جریان‎های شرقی به منطقه می‎تواند موجب افزایش دما در این تراز شود. دمای هوا 18 درجه سانتی‎گراد بوده است. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تأمین می‎کنند. رودبادها از شرق دریای سیاه تا شمال دریای خزر مشاهده می‎شود. به عبارتی، پهنه‎های واقع در این محدوده در بیش از 50 درصد موارد محل شکل گیری و استقرار رودبار بوده است. شیب سالانه تغییر در بارش سالانه ایستگاه‎های سنندج و ایستگاه مریوان معنی‎دار بوده است. نقشه الگوی فشار تراز دریا برای حداقل دما نشان داد که در این الگو شروع دوره سرد سال و گسترش بادهای غربی به عرض‎های پایین‎تر را به دنبال دارد و شرایط جوی سطح زمین در کنترل این جریانات قرار دارد. جریان‎های هوا با جهت غربی به منطقه وارد شده است. به نظر می‎رسد ورود جریان‎های غربی به منطقه می‎تواند موجب کاهش دما شود. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تأمین می‎کنند. رودبادها از جنوب شرقی تا جنوب غربی مشاهده می‎شود. به عبارتی، پهنه‎های واقع در این محدوده در بیش از 50 درصد موارد محل شکل گیری و استقرار رودبار بوده است. شیب سالانه تغییر در امواج سرما سالانه ایستگاه‎های سقز، بیجار و ایستگاه قروه معنی‎دار بوده است. نقشه الگوی فشار تراز دریا برای امواج گرمایی نشان داد که در این الگو شروع دوره گرم سال و گسترش بادهای غربی به عرض‎های پایین‎تر را به دنبال دارد و شرایط جوی سطح زمین در کنترل این جریانات قرار دارد. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تأمین می‎کنند. رودبادها از جنوب غربی تا شمال دریای خزر مشاهده می‎شود. شیب سالانه تغییر در امواج گرما سالانه ایستگاه‎های سنندج، بیجار، قروه، مریوان و بانه معنی‎دار بوده است.