بختیار بهرامی

قرارداد این طرح - مطالعات در محدوده بافت تاریخی سنندج به منظور تعیین ضوابط اختصاصی حریم- در تاریخ20/6/96 بین اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان و دانشگاه کردستان منعقد گردید. پیش از این، مطالعات دیگری در مورد بافت قدیم شهرسنندج، در این اداره کل انجام شده بود که مبحث تعیین حریم آثار تاریخی نه به صورت یک مسئله مشخص، بلکه در لابه لای آن مطالعات به چشم می خورد. فقدان قوانین جامع و ناظر به تعیین حریم آثار، موجب آشفتگی و عدم تصمیم گیری واحد در ساخت و سازهای جدید در محدوده بافت و درنهایت نارضایتی شهروندان شده است؛ به همین دلیل، شرح خدمات این مطالعه مشخصا بر تعیین حریم پنجاه وسه اثر تاریخی ثبت شده تمرکز دارد که بنا به نظر کارفرما بیشترین حساسیت ها و درخواست ها پیرامون آن ها وجود دارد. پس از تنظیم قرارداد و ارائه شرح خدمات، مشاور به گردآوری اطلاعات اولیه پرداخت. در نخستین گام، برنامه مشاور استفاده از مطالعات پیشین و دیگر اطلاعات ارگان های ذی ربط بود، اما از یک سو، نقص و کاستی منابع مستند و مصوب و از سوی دیگر، عدم وجود هرنوع استراتژی مدون در خصوص مداخله و توسعه بافت و به تبع آن آثار، موجب شد که این مرحله از طرح زمان زیادی را برای جمع آوری و دسته بندی داده ها به خود اختصاص دهد. از طرف دیگر، در طول این سال ها، نقشه موجود تغییرات و مداخلات در محدوده بافت سنندج بروزرسانی نشده بود که در این مطالعه، با استفاده از منابع مختلف و به ویژه از طریق مشاهد و برداشت های میدانی این مورد انجام و بروزرسانی شد. به طور کلی، منابعی که در این مطالعه از آن ها استفاده شده است، عبارتند از: - عکس های و برداشت های وضع موجود توسط این مشاور؛ - عکس های هوائی سال های 35، 43، 52، 68 و 73 اخذ شده از سازمان نقشه برداری کشور؛ - اطلاعات آماری مربوط به جمعیت و اشتغال برگرفته از مرکز آمار ایران؛ - نقشه های قدیمی به ویژه نقشه ای مربوط به دوره قاجار که توسط نقشه برداران روسی تهیه شده بود؛ - کتاب ها، گزارش ها و اسناد بالادست موجود در کتابخانه های دانشگاه، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، حسینیه ارشاد، سازمان مدیریت و برنامه و اداره راه و شهرسازی. به طور تفصیلی، این منابع را می توان در سه دسته زیر جا داد: الف) منابعی که از طریق کارفرما اخذ شده اند: - نقشه محدوده بافت قدیمی که موقعیت آثار ثبت شده و باارزش روی آن مشخص بود؛ - فهرست آثاری که تا سال 1382 در لیست آثار ثبت شده قرار دارند. در کل شهر سنندج 89 اثر به ثبت رسیده است که از میان آن ها تعیین حریم 53 اثر باارزش (مجموعه بازار به عنوان یک اثر، همراه 51 بنای ثبت شده و یک بنای باارزش ثبت نشده (خانه یونسی)) در قرارداد این طرح لحاظ شده است؛ - پرونده (شناسنامه) 20 اثر ثبت شده از میان 53 اثر؛ - فایل نقشه های 1:2000 شهر که براساس عکس های هوایی سال 1379 تهیه شده بود؛ - نقشه حرایم ثبتی در محدوده مورد نظر که شامل 4 حریم حمام شیشه، امامزاده پیرعمر، خانه سالار سعید و زیارتگاه هاجرخاتون است؛ - کتاب های تاریخی و یک جلد از گزارش طرح آلتن و سایر گزارشات. -گزارش محله های قدیمی شهر سنندج؛ ب) منابعی که از نهادهای عمومی و نیمه عمومی تهیه شده اند: - گزارش های طرح های جامع و تفصیلی شهر سنندج توسط مشاور های آلتن (1337)، مشاور فرافزا (1372 و 1363) و مشاور تدبیر شهر (1390 و 1386) تهیه شده است؛ - فایل نقشه طرح تفصیلی شهر سنندج که توسط مشاور تدبیر شهر تهیه شده است؛ - آمار ترافیکی که از مطالعات مشاور طرح جامع، مشاور تدبیر شهر، برداشت شده است؛ - آمار پروانه های ساختمانی که در بازه سال های 83 و 1382در شهرداری مناطق 1 و 2 و 3صادر شده است؛ - دفترچه قیمت املاک که پس از مصاحبه با افراد مطلع بروز شده است؛ - فایل و نقشه های زیرساخت ها شامل آب و فاضلاب، گاز، مخابرات و برق؛ - نقشه محدوده های پستی، نواحی آموزش و پرورش و...؛ _ موقعیت اراضی با مالکیت منابع طبیعی. ج) منابعی از افراد مطلع و خبرگان محلی به دست آمده است. این اطلاعات را می توان در دو بخش دسته بندی کرد: نخست، اطلاعاتی که از مسئولان و کارشناسان اداره کل میراث با تکنیک های حضور در میدان تحقیق، مصاحبه، ضبط صدا و یادداشت برداری گردآوری شده است. دوم، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با افرادی که اصالتا متولد و ساکن این محلات بوده اند و یا هم اکنون ساکن هستند. تقریبا همزمان و همسو با تحلیل اطلاعات فوق، تهیه تمامی نقشه های مندرج در فصل دوم قرارداد در دستور کار مشاور قرار گرفت، این اسناد به شرح زیراند: - نقشه های تحلیل و بررسی بافت، شامل 118 نقشه؛ - نقشه های راهبردی و طراحی بافت، شامل 56 نقشه؛ - نقشه های تعیین حریم آثار، شامل 57 نقشه. علاوه بر این اسناد، ضوابط نوشتاری و ترسیمی برای خوانش بهتر و تکمیل نقشه ها