پیشینه: مطالعه حاضر با هدف تسهیل اجرای "طرح ویژه ساماندهی تپه های سنندج" (طرح ویژه) و ایجاد فرصت برای پایش و مطالبه مردمی در خصوص پیشرفت و اجرای این طرح انجام شده است. طرح ویژه در یک فرایند نسبتا مشارکتی با شهروندان و ادارات دولتی، توسط تیمی از گروه شهرسازی دانشگاه کردستان، طی دو سال تهیه شد و نهایتا در تاریخ 22/07/98 به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید. طرح ویژه، چارچوبی را برای توسعه گران، برنامه ریزان و طراحان شهری فراهم آورده است که برای طبیعت تپه ماهوری و منحصر به فرد سنندج احترام و حساسیت بیشتری قائل شوند. اهداف طرح ویژه، تحقق مقولات زیر است: تقویت وضعیت اکولوژی و منظر طبیعی تپه ها، ایجاد فضاهای عمومی اجتماع پذیر روی تپه ها و جلوگیری از مداخلات کالبدی بی ضابطه اطراف و روی تپه ها.
اهداف: درراستای کمک به تحقق موارد فوق به ویژه افزایش مسئولیت و عاملیت اجتماعی شهروندان، شرح خدمات مطالعه حاضر توسط افراد اصلی همان تیم دانشگاهی به ادراه راه و شهرسازی پیشنهاد داده شد. متناسب با نقش دو دسته از شهروندان، هدف های اصلی مطالعه حاضر به شرح زیر بودند: در ارتباط با شهروندان، جمع آوری نظرات گروه های مختلف اجتماعی درباره تپه ها، افزایش آگاهی در آن ها و در نهایت ایجاد و تقویت مسئولیت اجتماعی عمومی و مطالبه گری از نهادهای دولتی. از سوی دیگر، در ارتباط با ارگان های دولتی، تعیین مکانیسمی میان ادارات مختلف برای اجرای هماهنگ و یکپارچه مصوبات طرح ویژه.
روش و رویه: هنگام جمع آوری داده ها، قبل از اینکه ما اطلاعاتی را درباره تپه ها به مشارکت کنندگان بدهیم، نظرات آن ها بدون دخالت محققین جمع آوری شد. به آن ها این اطمینان داده شد که نظراتشان کاملا گمنام و با حفظ حریم شخصی ثبت می شود. همچنین، در ارتباط با رده سنی کودکان (زیر 18 سال) پس از کسب مجوزهای لازم از مدارس، اطلاعات گردآوری شدند. در مجموع، 687 پرسشنامه با رعایت توازن جنسیتی، بین شهروندان (شامل دانش آموزان، دانش جویان، متخصصین و مدیران شهری، کارمندان و بازاریان) توزیع شد. همچنین با شش نفر از اصحاب رسانه مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. در مدارس (چهار دبیرستان دخترانه، چهار دبیرستان پسرانه) و دانشگاه ها (چهار دانشگاه)، بعد از جمع آوری پرسشنامه ها، کارگاه هایی را برگزار کردیم. هدف آن ها افزایش آگاهی نسبت به تپه های سنندج و تقویت مطالبه عمومی بود. روال برگزاری این کارگاه ها به شرح زیر بود: ارائه یک مقدمه توسط تیم تحقیق (برای ایجاد فضای صمیمی و اعتماد) و طرح چند سوال از مخاطبین (برای ایجاد طوفان ذهنی). سپس مستند "سنندج؛ شهر هزار تپه" را برایشان نمایش دادیم. این مستند ساخته گروه تحقیق بود بود و نقش های متنوع تپه ها در تاریخ شهر و همچنین تاثیر آن ها بر آینده شهر را نمایش می داد. در انتها، مخاطبین می توانستند آزادانه نظر خودشان را در مورد سوال ها و فیلم به ما بگویند. این نظرات به دقت و به طور گمنام جمع آوری شد. در آخر همه پیمایش ها، به منظور افزایش اگاهی مشارکت کنندگان، کتابچه ای را به مشارکت کنندگان می دادیم، شامل معرفی پروژه، هدف آن و آدرس کانالی عمومی در پلتفرم تلگرام برای دسترسی به اخبار و اطلاعات بیشتر از پیشرفت و یافته های پروژه.
یافته ها و نتایج: یافته ها با روش های کمی و کیفی تحلیل شدند و نتایج به شرح زیر نهایی شدند: 1- یک تقویم زمانی شامل رویدادهای متنوع برای هرکدام از تپه ها پیشنهاد شد. این رویدادها، براساس نقش و عملکرد تپه ها در شهر و با توجه به وضعیت موجود آن ها تنظیم شدند. 2- همانطور که اشاره شد، طرح ویژه یک طرح موضوعی با هدف ارتقای اکولوژیکی، منظری و اجتماعی 27 تپه در داخل شهر است. همینطور، شهرداری به طور همزمان منابع مالی کافی برای ارتقای این 27 تپه را ندارد؛ ازاینرو، لازم بود که یک برنامه اجرایی مبتنی بر اولویت بندی منطقی ارائه می شد. این برنامه یکی دیگر از یافته های این تحقیق بود که با تمرکز بر ضرورت ها و محدودیت های نهادهای متولی تهیه شد. 3- در نهایت مکانسیم اجرایی طرح ویژه تحت عنوان "سازمان اجرایی" در دو سطح (دولتی و مردمی) پیشنهاد شده است. پیش تر در طرح ویژه تاسیس "کمیته دائمی حفاظت از تپه ها و چشمه های سنندج" الزام شده بود. در این تحقیق، مکانیسم اجرایی این کمیته، وظایف و اعضای آن مشخص شد. 4- همچنین یکی دیگر از نتایج مهم تحقیق حاضر، پیشنهاد تاسیس سازمان مردم نهادی است که وظیفه اصلی آن پایش کمیته دائمی و تقویت مطالبات عمومی برای تحقق طرح ویژه است. در این تحقیق، اساس نامه اولیه برای این سمن پیشنهاد شده است.
