چکیده واژگان در قرآن کریم به گونه ای در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که تصور قرار گرفتن واژه ای دیگر در مکان آن ها، که بتواند همان معنا و مفهوم را برساند، امکان پذیر نمی باشد. کاربرد و چینش واژگان در قرآن کریم خود می تواند یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم باشد. در برخی آیات متشابه لفظی موجود در قرآن کریم، گاه در یک آیه، حروف، واژگان و جملات معینی بکار رفته اندکه در آیه ی دیگر مشابه آن، برخی واژگان یا جملات تغییر کرده اند. این دسته از آیات با عنوان آیات متشابه لفظی شناخته می شوند که در داستان ها و موضوعات یکسان قرآن کریم تکرار می شوند و دارای معنایی یکسان یا نزدیک به یکدیگر همراه با وجود تفاوت در نوع بیان هستند. این آیات بر اساس نوع تفاوت در میان آن ها به چند نوع تقسیم می شوند، یکی از این انواع استبدال و جانشینی میان حروف و واژگان می باشد. بررسی این نوع از آیات متشابه نشان دهنده دقت و ظرافت در استفاده از واژگان در قرآن کریم می-باشد. واژگان استفاده شده در آیات متشابه گاه مترادف در نظر گرفته می شوند اما با بررسی دقیق آنان مشاهده می شود استفاده از هر کدام از این واژگان در سیاق قرآنی بر معنایی متفاوت از دیگری دلالت دارند. از مواردی که در بررسی آیات متشابه لفظی و تبیین موارد اختلاف تأثیر بسزایی دارد، توجه به سیاق است. با در نظر گرفتن سیاق آیات مشابه لفظی می توان به بررسی استبدال حروف و واژگان در این دسته از آیات پرداخته و دلیل استفاده از هر واژه در آیات متشابه نشان داده شود. در این پژوهش با جمع آوری نظرات مختلف در مورد این نوع آیات و جمع بندی میان این نظرات مشاهده می شود در آیاتی که در آن ها میان حروف و واژگان استبدال رخ داده است، استفاده از هر حرف و واژه دارای هدفی خاص بوده و هر کدام متناسب با سیاق و هدف سوره به کار رفته-اند. کلمات کلیدی: قرآن کریم، استبدال، متشابه لفظی، ترادف، سیاق.
