مطالعه حاضر باهدف طراحی یک مدل تصمیمگیری پایدار برای بهینهسازی مسیریابی موجودی مواد خطرناک در زنجیرهتأمین انجام شده است. این مواد شامل پسماندهای پزشکی، سوخت و مواد شیمیایی قابل اشتعال هستند که اگرچه نقشی اساسی در صنایع و نظام سلامت دارند، اما بهدلیل ماهیت سمی و اشتعالزا، تهدیدات جدی برای سلامت انسان، ایمنی عمومی و محیطزیست ایجاد میکنند. اهمیت موضوع زمانی بیشتر میشود که درنظر داشته باشیم وقوع حتی یک حادثه در فرآیند حملونقل این مواد میتواند خسارات جانی، مالی و زیستمحیطی گستردهای درپی داشته باشد. ازاینرو، نیازبه توسعه مدلهایی که بتوانند ابعاد اقتصادی، ایمنی و زیستمحیطی را بهصورت همزمان درنظر گیرند، بیشازپیش احساس میشود. روششناسی پژوهش: دراین مطالعه یک مدل ریاضی چندهدفه توسعه داده شد که سه معیار کلیدی هزینه کل، بیشینه ریسک تصادف و میزان آلایندگی زیستمحیطی را بهینهسازی میکند. برای افزایش واقعگرایی، عدمقطعیت در تقاضا و ریسک حملونقل ازطریق رویکرد سناریومحور مدلسازی شد، بهگونهایکه راهحلهای حاصل بتوانند درشرایط مختلف عملیاتی قابل استفاده باشند. بهمنظور حل مدل، درابعاد کوچک از رویکرد دقیق استفاده گردید و برای مسائل بزرگتر، یک الگوریتم ترکیبی مبتنیبر NSGA-II همراهبا جستجوی محلی طراحی و پیادهسازی شد تا مقیاسپذیری و کیفیت راهحل تضمین شود. یافتهها: نتایج عددی نشان داد که درنظر گرفتن همزمان ریسک و عدمقطعیت در تصمیمگیری موجب کاهش قابلتوجه خطرات حملونقل، بهبود عملکرد زیستمحیطی و افزایش سطح پایداری در زنجیرهتأمین میشود. همچنین تحلیل حساسیت نشان داد که افزایش شدت حادثه بهطور مستقیم منجربه افزایش ریسک شبکه میگردد و تصمیمگیرندگان ناچار به ایجاد توازن میان هزینهها و سطح ایمنی هستند. الگوریتم پیشنهادی نیز توانست نسبتبه روشهای دقیق، درابعاد بزرگتر راهحلهایی باکیفیت مناسب و درزمان محاسباتی کمتر تولید نماید. نتیجهگیری: این پژوهش با تلفیق مدلسازی چندهدفه، عدمقطعیت سناریومحور و روشهای فراابتکاری، چارچوبی کارآمد برای مدیریت پایدار حمل مواد خطرناک ارائه میدهد. یافتهها میتواند به مدیران زنجیرهتأمین و سیاستگذاران کمک کند تاضمن کاهش هزینهها، ایمنی عمومی و ملاحظات زیستمحیطی را نیز بهصورت متوازن در تصمیمات خود لحاظ کنند.
